همه چیز درباره طرحواره جلب توجه

انسان موجودی اجتماعی است و این اجتماعی بودن ما را ترغیب می‌کند تلاش کنید مورد تایید دیگران باشیم. علاقمند بودن به جلب توجه دیگران و مورد تحسین و تایید آن‌ها قرار گرفتن در همه افراد وجود دارد؛ بعضی تمایل بیشتری برای دیده شدن دارند و برخی دیگر نه. بااین‌حال یک بازه منطقی برای این احساس وجود دارد و در صورتی‌که از حد تعادل خود خارج شود نمی‌توان آن را یک رفتار عادی دانست. افرادی که تمام زندگی خود را وقف تایید و توجه دیگران می‌کنند احتمالا طرحواره جلب توجه را در خود دارند. این افراد نمی‌توانند به زندگی عادی خود ادامه بدهند و علایق شخصی خود را دنبال کنند. با ما همراه باشید تا تله زندگی جلب توجه را بیشتر بشناسیم.

طرحواره جلب توجه چیست؟

طرحواره جلب توجه (به انگلیسی : Approval-Seeking/Recognition Seeking) در افراد خود را به‌شکل تلاش برای جلب تحسین و تایید دیگران آن هم به‌صورت افراطی نشان می‌دهد. افرادی که گرفتار این تله زندگی هستند منبع کنترل بیرونی دارند و رفتار دیگران می‌تواند خلق و خوی آن‌ها را زیر و رو کند. این طرحواره نیز مانند سایر طرحواره‌ها در کودکی شکل می‌گیرد و به‌صورت الگویی تکرارشونده در طول زندگی فرد، تصمیمات، روابط فردی و عاطفی، رفتارها و طرز فکر او را تحت تاثیر قرار می‌دهد. توصیه می‌کنیم مقاله طرحواره چیست را بخوانید تا پیش از هر موضوع دیگری، با مفهوم طرحواره‌ها و عملکرد آن‌ها آشنا شوید.

طرحواره جلب توجه چه ویژگی‌هایی دارد؟

افرادی که با تله زندگی جلب توجه درگیر هستند هرگز نیازها و احساسات خود را نمی‌شناسند. آن‌ها به سمتی می‌روند که دیگران را تحت تاثیر قرار بدهند و به خواسته‌های خودشان ارزشی نمی‌دهند. اغلب نمی‌توانند احساسات پایداری داشته باشند و به‌شدت تحت تاثیر عوامل محیطی قرار می‌گیرند. این افراد به‌شدت تحت تاثیر انتقاد قرار می‌گیرند و نمی‌توانند نارضایتی دیگران را تحمل کنند. طرحواره جلب توجه خود را به دو شکل نشان می‌دهد:

من را دوست داشته باش!

حالت اول افرادی هستند که برای جلب تایید دیگران تلاش می‌کنند. برای آن‌ها همین‌که بدانند دیگران دوستشان دارند و تاییدشان می‌کنند کافی است. به همین دلیل تصمیمات خود را بر اساس خوشایند نزدیکان‌شان می‌گیرند و مطابق جمعی که در آن قرار گرفته‌اند تغییر رفتار می‌دهند.

من را تحسین کن!

روی دیگر طرحواره جلب توجه، افرادی هستند که به تحسین دیگران نیاز دارند. این گروه دائما در حال تلاش برای دستیابی به موقعیت‌ها و دستاوردهای قابل توجه هستند. پس از رسیدن به این موقعیت‌ها، رفتاری شبیه به افراد خودشیفته یا علائم طرحواره بزرگمنشی از خود نشان می‌دهند و نگاهی از بالا به پایین به دیگران خواهند داشت.

ریشه های تحولی طرحواره جلب توجه

مانند سایر طرحواره‌ها، طرحواره جلب توجه نیز در محیط کودکی شکل می‌گیرد و در بزرگسالی به‌شکل الگویی تکرارشونده خود را نشان می‌دهد. به‌طور کلی روابط متناقض والدین در کودکی به شکل‌گیری سه طرحواره منجر می‌شود: طرحواره اطاعت، تله زندگی ایثار و طرحواره جلب توجه. منظور از روابط متناقض، این است که کودک محبت شرطی از والدین دریافت کند. یعنی تنها در شرایطی مورد توجه و مهربانی قرار بگیرد که رفتار خاصی را از خود نشان بدهد. به‌عکس، اگر طبق اصول ازپیش‌تعیین‌شده رفتار نکرد احساس طردشدگی و بی‌ارزشی به او القا شود. درحالی‌که در روابط سالم و محیط امن خانواده، کودک باید مطمئن باشد تحت هر شرایطی والدین دوستش خواهند داشت و علاقه و حمایت آن‌ها مشروط نیست.

وقتی معیارهای والدین برای تربیت کودک و ایجاد ارزش‌های مناسب در او، بر اساس پذیرش اجتماعی و ارزش‌های فرهنگی باشد و نه بر اساس نیازهای کودک، طرحواره جلب توجه ممکن است در او ایجاد شود. زیرا کودک در این شرایط احساس می‌کند تنها زمانی مورد حمایت خانواده است که مطابق میل دیگران و بر اساس خوشایند آن‌ها رفتار کند. ممکن است والدین حامی و مهربان باشند اما نگرش و پذیرش اجتماعی برای آن‌ها بیش از اندازه اهمیت داشته باشد و به ظاهرسازی در مقابل دیگران رو بیاورند. به‌طور کلی چهار محیط خانوادگی ممکن است در کودک طرحواره جلب توجه را ایجاد کند:

1. خانواده‌های حساس به اظهار نظر جامعه و ارزش‌های فرهنگی،
2. والدین کنترل‌گری که سرگرمی‌ها و اوقات فراغت کودک را نیز تحت نظر دارند،
3. والدینی که توجه آن‌ها به کودک شرطی است و نوازش و تایید آن‌ها تنها در صورتی وجود دارد که کودک طبق الگوی مشخصی رفتار کند،
4. والدینی که خود طرحواره جلب توجه دارند.

تفاوت طرحواره جلب توجه با تله زندگی اطاعت

اگر مقاله همه چیز درباره طرحواره اطاعت را خوانده باشید احتمالا متوجه شباهت تله زندگی جلب توجه با اطاعت شده‌اید. در هر دو طرحواره، فرد احساسات و خواسته‌های خود را فدای دیگری می‌کند. بااین‌حال تفاوت مشخصی بین این دو تله وجود دارد. در اطاعت، شخص نگران تنبیه شدن از سوی دیگران و طرد شدن است و می‌ترسد خشم آن‌ها را با رفتارهای خود برانگیخته کند؛ درحالی‌که در طرحواره جلب توجه، شخص نیاز دارد توسط دیگران تایید و تحسین بشود تا احساس ارزشمندی پیدا کند.

تفاوت طرحواره جلب توجه با طرحواره ایثار

این دو طرحواره نیز از این جهت به یکدیگر شباهت دارند که فرد مبتلا رفتارهایی برای تایید شدن و دوست داشته شدن توسط دیگران انجام می‌دهد. بااین‌حال اگر در انگیزه هر کدام از دو تله زندگی دقیق‌تر بشویم می‌توانیم تفاوت آن‌ها را ببینیم. در طرحواره ایثار فرد خواسته‌های خود را قربانی دیگران می‌کند تا به آرامش برسد و وجدانش آسوده باشد. در این طرحواره اگر فرد به خودش اولویت بدهد احساس گناه زیادی را تجربه خواهد کرد. اما در طرحواره جلب توجه، هدف از اهمیت دادن به دیگران و انجام رفتارهایی برای جلب تحسین آن‌ها، احساس نیاز شدید به تایید شدن توسط دیگران است. منشا اصلی این طرحواره بیرونی است.

تفاوت طرحواره جلب توجه با طرحواره معیارهای سخت‌گیرانه

اگرچه محیط زندگی در دوران کودکی و رفتار والدین در دو طرحواره بسیار شبیه است اما انگیزه‌هایی که این طرحواره‌ها با خود دارند متفاوت از یکدیگر هستند. در طرحواره ملاک‌های سرسختانه فرد نیروی اصلی برای پیشرفت و دستیابی به موقعیت‌های درخشان را در درون خود می‌پروراند درحالی‌که در تله زندگی جلب توجه، انگیزه‌های پیشرفت کاملا خارجی و در جهت تحسین دیگران هستند. در طرحواره معیارهای سرسختانه فرد تلاش می‌کند تا به استانداردها و ایده‌آل‌های درونی خود برسد.

از کجا بفهمیم طرحواره جلب توجه در ما فعال است؟

اگر حدس می‌زنید طرحواره جلب توجه در شما فعال باشد می‌توانید به طرحواره‌درمانگر مراجعه کنید یا از پرسشنامه طرحواره جلب توجه استفاده کنید. برای سادگی کار، پیشنهاد می‌کنیم عبارات زیر را بخوانید. اگر با اغلب آن‌ها موافق هستید احتمال وجود طرحواره در شما بالا است:

• صحبت‌های دیگران بسیار بر روی شما اثرگذار است.
• نگران هستید که دیگران درباره شما چه فکری می‌کنند.
• رفتار شما به‌تناسب شخص مقابل تغییر می‌کند.
• افراد زیادی شما را چاپلوس، دورو یا بی‌ثبات می‌دانند.
• اهداف خود را متناسب با خوشایند دیگران انتخاب می‌کنید.
• اگر شما را ستایش کنند احساس می‌کنید فرد ارزشمندی هستید.
• عزت نفس بالایی ندارید.
• اگر به شما بی‌توجهی شود احساس می‌کنید ناکافی و بی‌ارزش هستید و مضطرب می‌شوید.
• اغلب شبیه به گروهی می‌شوید که با اعضای آن وقت می‌گذرانید.
• در حضور دیگران از خود تعریف می‌کنید تا شما را تایید و تحسین کنند.
• برای شما رسیدن به پول و مقام اهمیت بالایی دارد.
• در موقعیت‌های اجتماعی دچار اضطراب می‌شوید.
• هویت مستقلی ندارید.
• دوست دارید همه شما را دوست داشته باشند.
• نگران هستید حرف‌ها و رفتار شما دیگران را ناراحت و دلخور کند.

9 رفتار متداول در افرادی که طرحواره جلب توجه دارند

شاید تابه‌حال افرادی را دیده باشید که به نظر می‌رسد به‌شکل افراطی برای جذب تحسین و توجه دیگران تلاش می‌کنند. این افراد احتمالا گرفتار تله زندگی جلب توجه هستند. در این طرحواره احتمالا رفتارهای زیر را مشاهده خواهید کرد:

1. فرد در برابر مخالفت و انتقاد به‌شدت گارد می‌گیرد و مضطرب می‌شود.
2. هرگونه مخالفتی با هر موضوعی را خصومت شخصی تلقی می‌کند.
3. اگر دوستان او دیدگاه مخالفی داشته باشند سعی می‌کند سریعا نظر خود را تغییر بدهد زیرا می‌ترسد آن‌ها را از دست بدهد.
4. برای بهتر نشان دادن خود و جلب تحسین دیگران، دروغ می‌گوید یا دستاوردهای خود را بزرگ‌نمایی می‌کند.
5. به نظر می‌رسد با دیگران موافق است در حالی‌که می‌دانید موافق نیست.
6. وقتی خدمات یا محصولات نامناسبی دریافت می‌کند امکان ندارد انتقاد یا شکایت خود را مطرح کند.
7. اغلب در حال عذرخواهی کردن است حتی وقتی مقصر نیست و حتی وقتی اتفاقی نیفتاده است.
8. نمی‌تواند از هیچ‌کس و در هیچ سطحی انتقاد کند.
9. ممکن است تحت تاثیر جمع رفتاری را انجام بدهد که با عقاید شخصی او کاملا در تعارض است.

سبک‌های مقابله‌ای طرحواره جلب توجه

سه سبک مقابله اجتناب، تسلیم و جبران افراطی در افرادی که طرحواره جلب توجه را به شکل ناسازگار دارند ممکن است در پیش گرفته شود:

1. سبک مقابله‌ای اجتناب

افرادی که با سبک مقابله اجتناب در برابر طرحواره جلب توجه خود ظاهر می‌شوند از هر موقعیتی که ممکن است طرحواره آن‌ها را فعال کند دوری می‌کنند. آن‌ها ترجیح می‌دهند وارد محیط کار نشوند، در جامعه حضور پیدا نکنند و هر شرایطی که در آن نیاز به تایید دیگران احساس می‌کنند را کنار بزنند.

2. سبک مقابله تسلیم

در سبک مقابله تسلیم، فردی که طرحواره در او فعال است برای جلب توجه دیگران هر کاری می‌کند. او به هر رفتاری دست می‌زند تا دیگران را تحت تاثیر قرار بدهد؛ حتی رفتارهایی که به انجام آن‌ها تمایلی ندارد.

3. سبک مقابله‌ای جبران افراطی

در این سبک مقابله‌ای، فرد در برابر طرحواره جلب توجه خود، به‌شکل افراطی آن را جبران می‌کند. در همین راستا تلاش می‌کند دیگران و نظرات آن‌ها را کاملا نادیده بگیرد و مطابق نظر خود، فارغ از دنیای بیرونی رفتار کند.

اهداف درمانی طرحواره جلب توجه

افرادی که طرحواره جلب توجه دارند اغلب درباره خودشان، نیازها و علایق خود چیزی نمی‌دانند. آن‌ها تمام زندگی خود را صرف شناختن علایق و انتظارات دیگران و برآورده نمودن آن‌ها کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین اهداف درمانی این طرحواره، تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس آسیب‌دیده فرد است. در مرحله بعدی به او کمک می‌شود آدم‌های سمی را از زندگی خود کنار بگذارد، ارزش‌ها و استانداردهای خود را بسازد و آن‌ها را دنبال کند. فرد باید به این موضوع پی ببرد که می‌تواند به‌طور هم‌زمان به خود و دیگران احترام بگذارد.

درمان طرحواره جلب توجه

برای درمان نیاز به جلب توجه پیشنهاد می‌کنیم به یک طرحواره درمان‌گر مجرب مراجعه کنید. این تله زندگی ریشه‌ای و عمیق است و نمی‌توان به‌راحتی بر آن چیره شد. برای شروع درمان پیشنهاد می‌کنیم:

1. اولین قدم این است که تصمیم بگیرید خود واقعی‌تان را نمایش بدهید؛ بدون نقاب، بدون سانسور.
2. سعی کنید به احساسات درونی و ارزش‌های شخصی خود بیشتر از انگیزه‌های بیرونی بها بدهید.
3. مزایا و معایب حفظ طرحواره را فهرست کنید.
4. مزایا و معایب کشف ارزش‌ها و شناخت بیشتر خودتان را فهرست کنید.
5. ارزش خود یا دیگران را به پول و موقعیت اجتماعی وابسته ندانید.
6. شرایطی که مورد تایید دیگران قرار نمی‌گیرید را شناسایی کنید و احساسات خود هنگام مواجهه با این مسئله را بپذیرید. قرار نیست همیشه مورد تایید همگان قرار بگیرید. با این موضوع کنار بیایید.
7. تایید نشدن خیلی وقت‌ها باعث می‌شود نقاط ضعف خود را شناسایی کنید و برای بهتر شدن و رشد بیشتر تلاش کنید. تابه‌حال چنین تجربه‌ای داشته‌اید؟
8. نتیجه‌گرا نباشید و سریع ناامید نشوید. شما نمی‌توانید همه متغیرها را کنترل کنید و بسیاری از آن‌ها کاملا از دست شما خارج هستند. روی فرایند متمرکز شوید.

کلام آخر

اهمیت دادن به دیگران و ارزش قائل شدن برای احساسات و خواسته‌های آن‌ها هیچ اشکالی ندارد و حتی طبیعی و انسانی است. یانگ معتقد است زمانی این رفتار تبدیل به یک مشکل یا طرحواره مخرب می‌شود که به بهای نادیده گرفتن نیازهای عاطفی خود و تمایلات طبیعی شخص تمام شود. در انتهای این مقاله از شما دعوت می‌کنیم پرسش‌های بی‌پاسخ خود را در قسمت نظرات مطرح کنید؛ کارشناسان ما در اولین فرصت به آن‌ها پاسخ خواهند داد.