افراد سمی چه کسانی هستند؟ چگونه در روابط سمی گرفتار می‌شویم؟

شکفرض کنید با فرد مشخصی ساعات خوشی را می‌گذرانید و اشتراکات متعددی را پیدا می‌کنید اما در پایان این ملاقات، معذب شده و احساس ناراحتی به شما دست می‌دهد. گاهی فرد مقابل با گذشت چند روز یا حتی چند ساعت، به‌کلی و بی هیچ دلیلی رفتار خود را با شما تغییر می‌دهد. اگر چنین موضوعی را تجربه کرده‌اید و نمی‌دانید که با این موضوع ناخوشایند چگونه کنار بیایید، با ما همراه باشید. در این مقاله به افراد سمی و روابط سمی می‌پردازیم و ویژگی‌ها، نحوه کنترل و هرچه مربوط به این دو موضوع است را بررسی می‌کنیم.

افراد سمی چه کسانی هستند؟

کسی را که دائما با رفتار نامناسب خود باعث ناراحتی و آزردگی دیگران می‌شود، آن‌ها را مضرب می‌کند و آسیب‌های روانی و جسمانی به افراد وارد می‌کند، فرد سمی می‌گوییم. سمی بودن یک اختلال یا بیماری روانی نیست اما ممکن است اختلال‌های روانی خصوصا اختلالات شخصیت زمینه‌ساز شکل‌گیری شخصیت سمی باشند.

افراد سمی، اضطراب‌ها و زخم‌های خود را به دیگران منتقل می‌کنند. این اشخاص اغلب خود دچار مشکلاتی در گذشته بوده‌اند و نتوانسته‌اند این مشکلات را به‌خوبی پشت سر بگذارند. آن‌ها رفتارهای سمی را به‌عنوان سبک مقابله‌ای خود انتخاب کرده‌اند. جالب است بدانید بسیاری از افراد سمی حتی به آزاردهنده و زیان‌بار بودن رفتارهای خود آگاه نیستند. بااین‌حال این موضوع نباید شما را به ماندن در یک رابطه عذاب‌آور از سر ترحم تشویق کند.

افراد سمی چه ویژگی‌هایی دارند؟

آدم های سمی 6 ویژگی اصلی دارند. توجه داشته باشید که وجود یا عدم هر یک از این ویژگی‌ها در یک فرد به معنای سمی بودن او نیست. این ویژگی‌ها صرفا چک‌لیستی برای اطمینان شما از این موضوع است و نمی‌توان آن‌ها را قطعی دانست:

1.   آدم‌های سمی خلق ناپایدار دارند

همه انسان‌ها ابعاد مختلفی دارند. هر کدام از ما ممکن است یک روز انرژی بالایی را تجربه کنیم و روز بعد خلق‌مان تنگ باشد. این طبیعت انسان است که روی یک ریتم ثابت و طبق قوانین دقیق تغییر نمی‌کند. به‌علاوه همه ما ویژگی‌های خوب و بدی داریم که در روابط خودشان را نشان می‌دهند. اما یک فرد سمی تقریبا هیچ‌وقت و با هیچ‌کس سازگار نیست، به وعده‌هایش عمل نمی‌کند، دروغ می‌گوید، رفتاری نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی دارد و هر لحظه تغییر می‌کند. این ناهماهنگی رفتاری و شخصیتی در این افراد پررنگ و غیرقابل چشم‌پوشی است.

2.   آدم‌های سمی همیشه به توجه نیاز دارند

آدم‌های سمی به بهانه‌های مختلف شما را نزدیک به خود نگه می‌دارند. اگر کنارشان نباشید دائما با شما تماس می‌گیرند. اگر سر جلسه باشید پیامک می‌دهند. نیمه‌شب از خواب بیدارتان می‌کنند و از شما توجه دائمی می‌خواهند. آن‌ها برای حریم شخصی و آزادی‌های فردی شما هیچ ارزشی قائل نمی‌شوند. اما کاش تنها همین بود! در برابر همه حمایت‌هایی که افراد سمی از شما می‌گیرند تقریبا هیچ‌چیز به شما نمی‌دهند. آن‌ها به خودشان عشق می‌ورزند و می‌خواهند ارزشمند بودن خود را دائما ثابت کنند. از این جهت آن‌ها رفتاری شبیه به طرحواره بزرگمنشی و استحقاق از خود نشان می‌دهند.

3.   افراد سمی شر به پا می‌کنند

این افراد دائما مشکل به وجود می‌آورند، به دنبال بحث و جدل لذت هستند و علاقه‌ای به روابط سالم و پایدار ندارند. احساساتی و زودرنج به نظر می‌رسند و از کاه کوه می‌سازند. افراد سمی از فتنه به پا کردن لذت می‌برند و اگر شرایط نرمال و یکنواخت باشد احساس اضطراب می‌کنند. در توضیح آدم های سمی دکتر انوشه آن‌ها را دروغ‌گو، نمک‌نشناس و پرحاشیه معرفی می‌کند.

4.   آدم‌های سمی به مرزهای دیگران احترام نمی‌گذارند

اگرچه بارها و بارها نیازهای خود را به او گفته‌اید و مرزهایتان را مشخص کرده‌اید، فرد سمی باز هم حریم شما را می‌شکند، بی‌احترامی می‌کند و خواسته‌هایتان را نادیده می‌گیرد. روابط سالم مبتنی بر اعتماد و احترام متقابل است و رعایت حریم شخصی از اصول ابتدایی هر رابطه‌ای است. انسان های سمی به این اصول اعتقادی ندارند.

5.   فرد سمی دیگران را بازیچه خود قرار می‌دهد

آیا در رابطه خود دائما احساس می‌کند مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اید؟ آیا طرف مقابل کارهایی را علی‌رغم میل شخصی‌تان از شما می‌خواهد و وادار به انجام آن‌ها می‌شوید؟ افراد سمی دیگران را وسیله‌ای برای رسیدن به خواسته‌های خود می‌دانند و در راه بازیچه قرار دادن دیگران از هر حربه‌ای استفاده می‌کنند: دروغ گفتن، انکار حقیقت، اغراق و هر رفتاری در راستای خواسته‌هایشان، حتی اگر به قیمت آسیب زدن به دیگران تمام شود.

6.   اعتیاد در افراد سمی شایع است

لزوما همه افراد سمی معتاد نیستند. هر فردی را هم که به الکل یا مواد مخدر اعتیاد دارد نمی‌توان سمی دانست. افراد معتاد زمانی سمی شناخته می‌شوند که تمایل به آسیب زدن و آزار دادن دیگران داشته باشند. مردی را در نظر بگیرید که هر بار پس از مصرف مواد مخدر، همسر و فرزندانش را کتک می‌زند. چنین فردی سمی است و رابطه او با همسرش را می‌توان یک رابطه شدیدا سمی دانست.

چه روابطی را سمی می‌گوییم؟

اگر نگران این موضوع هستید که در رابطه‌ای سمی گرفتار شده باشید، این قسمت مقاله برای شماست. در این بخش، علائم هشدار و زنگ خطرهایی را بررسی می‌کنیم که اگر در رابطه خود آن‌ها را تجربه می‌کنید بهتر است آن را بازبینی کنید.

• احساس می‌کنید اغلب مجبور به انجام کارهایی می‌شوید که نمی‌خواهید.
• رفتار پارتنرتان دائما شما را گیج می‌کند.
• مدام مجبور هستید از خودتان دفاع کنید.
• خودتان را مستحق معذرت‌خواهی می‌دانید که هرگز هم اتفاق نمی‌افتد.
• هرگز در کنار پارتنر یا دوست خود احساس آرامش کامل نداشته‌اید.
• در حضور او اعتماد به نفستان پایین می‌آید. (تکنیک‌های افزایش اعتماد به نفس را بخوانید.)

چگونگی برخورد با افراد سمی

در مواجهه با افراد سمی، مهم‌ترین نکته این است که اجازه ندهید به شما آسیب بزنند و از خودتان مراقبت کنید. برای این کار می‌توانید از توصیه‌های زیر استفاده کنید:

• مشکل از شما نیست

درک کنید که مشکل از شما نیست. خودتان را مقصر اشتباهات طرف مقابل یا مستحق شنیدن توهین‌های او ندانید. به توصیه سازمان ال.انان گوش بدهید و در JADE شرکت نکنید! JADE شامل 4 رفتار در مقابل اشتباهات دیگران است: توجیه کردن (J= Justify)، دلیل منطقی آوردن (A= Argue)، دفاع کردن (D= Defend) و توضیح دادن (E= Explain).

• اجازه بدهید از شما عذرخواهی کند

بدون اینکه عذرخواهی او را بشنوید یا از ترس مجادله، موضوع را رها نکنید. با لحنی شمرده و کلامی منطقی نیازهای خود را بگویید، دلخوری‌هایتان را توضیح بدهید و بعد اجازه بدهید فرد سمی از شما عذرخواهی کند.

• مرزهای سفت و سخت‌تری تعریف کنید

به او بگویید دفعه بعدی که به سراغ شما می‌آید مواد مصرف نکرده باشد، در غیر این صورت پاسخش را نخواهید داد. روی مرزهای جدید خود پافشاری کنید و تحت هیچ شرایطی کوتاه نیایید. همچنین گفتن «نه!» را تمرین کنید. اگر با موضوعی راحت نیستید به صراحت نه بگویید و فاصله بگیرید.

• از دیگران کمک بخواهید

گاهی آن‌قدر روابط آسیب‌دیده و سمی شده‌است که هر دو طرف رابطه توانایی خود را برای بهبود شرایط از دست داده‌اند. در یک طرف فرد سمی حضور دارد که گاهی حتی به رفتارهای نادرست خود آگاه نیست و در مقابل او شخصی است که اعتماد به نفس و عزت نفس خود را کاملا از دست داده و خلقی افسرده و ناامید پیدا کرده‌است. در این شرایط حضور یک فرد سوم، برای مثال یک زوج‌درمانگر در روابط عاطفی می‌تواند کمک‌کننده باشد.

• اولویت خودتان باشید

اینکه شما دلسوز و هم‌دل هستید ستودنی است اما تعادل را حفظ کنید. کمک کردن به شخص دیگر نباید به قیمت نابودی زندگی شخصی شما تمام شود. به‌علاوه روابط یک‌طرفه می‌توانند سلامت روان شما را به خطر بیندازند.

• فرد سمی را ترک کنید

درباره ماندن در رابطه سمی دکتر هلاکویی معتقد است که جز آسیب و ویرانی برای شما چیزی در پی ندارد. بنابراین اگرچه ترک رابطه سمی کار ساده‌ای نیست، آن‌ها را بی هیچ پشیمانی و عذاب وجدانی به حال خود بگذارید.

جملاتی که افراد سمی به شما می‌گویند

در رابطه با یک فرد سمی اغلب جملات و عباراتی را می‌شنوید که حال شما را دگرگون می‌کند و آرامش‌تان را بر هم می‌زند. شناختن این جملات و بررسی منطقی و بی‌طرفانه آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند رابطه سمی را تشخیص بدهید، خودتان را پیدا کنید و برای مقابله با این رابطه قدم بردارید. نکته مهم این است که لزوما هر کسی این جملات را بگوید سمی نیست اما افراد سمی با این عبارات حال شما را خراب می‌کنند:

1.   تو بیش از حد حساسی!

اینکه شما احساساتی یا حساس باشید و دراین‌باره صحبت کنید ایراد نیست بلکه ویژگی خاص شماست. یک رابطه امن به شما این فضا را می‌دهد که از هیجانات و نیازهای خود صحبت کنید بدون آن‌که مورد قضاوت قرار بگیرید. دوست واقعی شما نمی‌تواند شما را ناراحت کند و بعد از کنار آن به‌سادگی رد شود! تنها یک پارتنر سمی است که شما را به خاطر احساساتتان، دست می‌اندازد و غمگین و خجالت‌زده رها می‌کند.

2.   فقط یک شوخی بود، چرا جدی گرفته‌ای؟

افراد سمی هیچ مرزی ندارند و از همه خطوط قرمز عبور می‌کنند. هرچه می‌خواهند می‌گویند و هدف آن‌ها تضعیف و در هم شکستن شماست. وقتی احساس بدی به شما دست داد مسخره‌تان می‌کنند و وقتی ناراحتی شما را دیدند به‌جای عذرخواهی، باب شوخی را باز می‌کنند.

3.   من چنین حرفی را نزده‌ام!

وقتی فرد سمی مرتکب اشتباهی می‌شود و ناگهان متوجه آن می‌گردد، به‌جای عذرخواهی و تلاش برای جبران، منکر رفتار و گفتار خود خواهد شد! تنها راهی که بتوانید مچ او را بگیرید این است که از رفتارش فیلم گرفته باشید یا صدایش را ضبط کرده باشید. در غیر این صورت تقریبا غیرممکن است به اشتباهش اعتراف کند. در عوض باز هم تلاش می‌کند شما را تحت کنترل خود داشته باشد.

4.   مشکل از توست، تو دیوانه‌ای!

حواستان باشد به دام افراد سمی نیفتید! آن‌ها شما را در هم می‌شکنند و بعد انگ دیوانگی بهتان می‌زنند. وقتی اعتماد به نفس خود را شکسته و ازدست‌رفته می‌بینید به‌سادگی تسلیم توهین‌ها و تحقیرهای پارتنر سمی خود خواهید شد. اما حقیقت این نیست. شما دیوانه نیستید و اتفاقا اوست که دارد مشکلات شخصی‌اش را به شما فرافکنی می‌کند.

5.   من همیشه خطاکار هستم و نمی‌توانم کارها را پیش ببرم!

افراد سمی اهدافی دارند که می‌خواهند به هر طریق به آن‌ها دست پیدا کنند و برای رسیدن به آن‌ها، دیگران را تحت کنترل خود می‌گیرند. وقتی تمام تلاش‌هایشان به بن‌بست بخورد آن‌ها ناگهان نقش قربانی را می‌گیرند و با مقصر دانستن و تحقیر کردن خود، تلاش می‌کنند احساس ترحم شما را برانگیخته نمایند. آن‌ها آن‌قدر در این نقش پیش می‌روند که شما نه تنها مورد شماتت قرارشان نمی‌دهید بلکه سعی می‌کنید دلجویی و حتی عذرخواهی کنید!

6.   این‌قدر گذشته را وسط نکش!

این‌که گذشته را حل و فصل کنیم و کنار بگذاریم یک تصمیم سازنده و عالی است. اما هدف افراد سمی از گفتن «گذشته را فراموش کن»، واقعا این نیست! آن‌ها هر زمان که به نفع خودشان باشد دوباره درباره اتفاقات سابق صحبت خواهند کرد و شما را بارها و بارها مورد قضاوت قرار خواهند داد. اما این حق را برای شما قائل نیستند!

7.   شب بخیر!

این روزها شوخی‌های زیادی را در رابطه با این جمله در ارتباطات عاطفی می‌شنویم. اما راستش را بخواهید یک پارتنر دلسوز و همراه هرگز هنگام بحث و جدال، شما را با فکر و خیال و اعصابی درهم‌ریخته رها نمی‌کند و آسوده به خواب نمی‌رود! تنها یک پارتنر سمی است که رنج شما برایش اهمیتی ندارد و به آسایش خودش فکر می‌کند.

8.   به من نچسب، تو مالک من نیستی!

اگر این جمله را از یک فرد سمی شنیده باشید قطعا هنوز آن را به خاطر دارید. بهت و حیرت شما بعد از شنیدن این جمله از پارتنر سمی‌تان را می‌توانم تصور کنم! درحالی‌که هیچ حریم شخصی و خصوصی برای شما باقی نگذاشته، ناگهان شما را مزاحم می‌خواند! نکته مهم این است که در یک رابطه سمی با فرد سمی چنین جملاتی فرافکنی احساس ضعف درونی خود شخص است و شما نباید آن را به خودتان بگیرید.

9.   تو نسبت به پارتنرهای قبلی من خیلی … هستی!

به‌جای سه نقطه می‌توانید تمام نقاط ضعف خودتان را بگذارید. پارتنر سمی نقاط ضعف شما را می‌شناسد و به‌خاطر همان‌ها شما را تحقیر می‌کند. یک فرد عاشق در یک رابطه سالم هرگز معشوقش را با افراد دیگر و روابط قبلی خود مقایسه نمی‌کند و این ویژگی یک فرد سمی است.

10.   تو به من اعتماد نداری!

راستش این جمله چندان هم بی‌ربط نیست. حقیقت این است که یک فرد سمی در رابطه با دیگران، اعتماد آن‌ها را از بین می‌برد و تلاشی برای بازسازی آن نیز نمی‌کند. بنابراین درست است که اغلب ما به پارتنر سمی خود اعتماد نداریم اما این مشکل ما نیست.

چرا جذب انسان های سمی می شویم؟

همه ما تا اینجا می‌دانیم که افراد سمی دائما به ما آسیب می‌زنند، ما را تحقیر می‌کنند و جز سوءاستفاده چیز دیگری در رابطه نصیب ما نمی‌شود. پس چرا جذب انسان های سمی می شویم؟ از آن مهم‌تر، چرا در رابطه سمی میمانیم؟ این سوال، پاسخ‌های متفاوتی ممکن است داشته باشد. بسیاری از ما در طرحواره وابستگی، تله زندگی ایثار یا طرحواره اطاعت گرفتار شده‌ایم و این طرحواره‌ها ما را به ماندن به جای ترک رابطه سمی وادار می‌کند. همچنین ترس از دست دادن رابطه و پیدا نکردن عشق جایگزین ممکن است دلیل تحمل چنین روابطی باشد.

چگونه رابطه سمی را ترمیم کنیم؟

اگرچه انتخاب افراد سمی برای ازدواج از ابتدا ما را دچار مشکلاتی خواهد کرد، بسیاری از افراد به دلایل مختلف مانند جذابیت‌های فیزیکی و جنسی، علاقه و احساسات قلبی یا مسائلی از این دست این تصمیم را می‌گیرند. تا حدودی می‌توان روابط سمی را مدیریت نمود و آسیب‌های آن در روابط عاطفی را به حداقل رساند. برای مدیریت روابط سمی و اصلاح آن‌ها هفت قدم را به‌طور مختصر پیشنهاد می‌کنیم:

1. درک کنید که این رابطه قابلیت اصلاح دارد یا نه. برای بهبود رابطه هر دو نفر شما باید علاقمند، باانگیزه و تلاشگر باشند. خط قرمز این مرحله، پرخاش فیزیکی است. اگر خشونت فیزیکی در رابطه سمی اتفاق می‌افتد هرچه سریع‌تر باید از مداخله یک متخصص کمک بگیرید.
2. آماده فاصله گرفتن باشید. اعتماد به نفس و عزت نفس خود را ترمیم کنید و آماده باشید که اگر رابطه اصلاح نشد، آن را ترک کنید.
3. با یکدیگر حرف بزنید. بسیاری از افراد سمی خود مطلع نیستند که چقدر به دیگران آسیب می‌زنند.
4. وجود داشته باشید. در روابط سمی اغلب فرد مقابل خودش را انکار می‌کند و از ترس واکنش فرد سمی، به تدریج نیازهای خود را نادیده می‌گیرد.
5. کمک بگیرید. گاهی به مداخل یک متخصص یا زوج‌درمانگر نیاز است.
6. راه‌های سالم انتقاد کردن را با یکدیگر یاد بگیرید. انتقاد سازنده می‌تواند مفید باشد اما نقد دائمی و افراطی فرد مقابل خصوصا وقتی با قضاوت همراه است آسیب‌های قابل توجهی وارد می‌کند.
7. دروغ نگویید. بسیاری از افراد برای محافظت از خود در برابر فشارهای فرد سمی، به‌مرور به دروغ‌های کوچک رو می‌آورند. آن‌ها از این سپر دفاعی برای کاهش تنش استفاده می‌کنند. جلوی این مسئله را پیش از آن‌که مشکل‌ساز شود بگیرید و با طرف مقابل صادق باشید، فارغ از هر نتیجه‌ای که ممکن است داشته باشد.

و در انتها؛ آن‌چه درباره افراد و رابطه سمی نمی‌دانید…

این مقاله را 5 اشتباه رایج درباره افراد سمی، رفتارهای سمی و روابط سمی به پایان می‌بریم. امیدواریم در انتهای مقاله به تمامی پرسش‌های شما پاسخ داده شده‌باشد. همچنین می‌توانید سایر سوالات خود را از کارشناسان آرامشیار بپرسید.

آدم های سمی نمی‌توانند خودشان را تغییر بدهند؟

آدم های سمی می‌توانند خود را اصلاح کنند و تغییر بدهند. اگرچه این کار ساده نیست و نیازمند انگیزه‌ای قدرتمند است اما امکان دارد. برای تغییر صفات و رفتارهای سمی خود لازم است 3 مرحله را طی کنید:

1. رفتارهای سمی خود را شناسایی کنید.
2. هم‌دلی را در خود به وجود بیاورید و اثر مخرب رفتارهایتان بر روی دیگران را درک کنید.
3. رفتارهای سمی را آگاهانه به حداقل برسانید و آن‌ها را متوقف نمایید.

شما می‌توانید آدم های سمی را اصلاح کنید؟

خیر! شما نمی‌توانید هیچ‌کس را به اجبار تغییر بدهید! شما بر روی رفتارهای خودتان و روابطتان با افراد سمی کنترل دارید اما شخصیت و رفتارهای او در حوزه اختیار خودش است. فرد سمی برای تغییر به خودآگاهی، درون‌نگری و تمایل و انگیزه برای تغییر نیاز دارد و این موضوعات از اختیار شما خارج است. تنها کاری که از دستتان بر می‌آید حمایت معنی و مادی هنگام تلاش برای تغییر از فرد سمی است. در انتها فکر کردن به این پرسش که چگونه افراد سمی را از زندگیتان حذف کنید بسیار منطقی‌تر از تلاش برای تغییر آن‌هاست.

آدم های سمی به مخرب و ناخوشایند بودن خود آگاه هستند؟

سمی بودن برای خیلی از افراد انتخاب نیست و خود آن‌ها به این رفتارها آگاهی ندارند. بعضی از صفات سمی حتی آگاهانه و دانسته نیست. به‌علاوه افراد سمی ذاتا بد نیستند. همه ما در حال تغییر و رشد هستیم و این افراد نیز می‌توانند با انگیزه و تلاش تغییر کنند. برای بسیاری از افراد صفات و رفتارهای سمی یک مکانیزم مقابله‌ای برای محافظت از خود است. ارزش انسان به انسان بودن است و نمی‌توان بر اساس چند ویژگی، افراد را قضاوت کرد.

صفات و ویژگی های سمی گاهی مفید و لازم است؟

خیر! قطعا نه! اگرچه ممکن است رفتارهای سمی برای افراد دستاوردهایی مثبت داشته باشد اما این چیزی از سمی بودن رفتارها و افراد کم نمی‌کند. صفات سمی در نهایت هم برای خود فرد هم اطرافیان او ایجاد مشکل می‌کند.