در این زمانه برای رشد و پیشرفت باید خودمان را در ابعاد مختلف توسعه بدهیم. دیگر نمی‌توان مثل گذشته تنها به یک حیطه خاص بسنده کرد و با خیال راحت نسبت به آینده، زندگی را گذراند. حتما شما هم افرادی را دیده‌اید که پله‌های موفقیت و ثروت را یک‌به‌یک طی می‌کنند و با برنامهریزی، در هر شرایط و با وجود هرگونه بحرانی به خواسته‌های خود جامه عمل می‌پوشانند. افرادی که اصطلاحا می‌گوییم شم اقتصادی قوی دارند. اما این شم اقتصادی یا هوش مالی چیست؟ آیا می‌توان با تمرین، آموزش و تلاش به آن دست پیدا کرد یا ذاتی و تغییرناپذیر است؟ در این مقاله به هرآنچه لازم است درباره هوش مالی یا اقتصادی بدانید می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.
هوش مالی چیست؟
در مفاهیم اولیه هوش مالی، این مولفه از دو جهت مورد بحث قرار می‌گیرد. در یک سمت هوشمندسازی امور مالی به کمک تکنولوژی و هوش مصنوعی قرار دارد. این هوشمندسازی مالی شامل خودکار نمودن بخش‌هایی از امور مالی در جهت سهولت کارها، تصمیم‌گیری ساده‌تر و آگاهانه‌تر و صرفه‌جویی در انرژی و زمان می‌شود. تکنولوژی مربوط به هوشمندسازی مالی به وظایفی همچون تطابق داده‌های مالی، حفظ داده‌های مورد نیاز قبل و بعد از محاسبات، مدیریت منابع و بودجه و مواردی مشابه این می‌پردازد.
اما آن‌چه در این مقاله می‌خواهیم به آن بپردازیم کاملا متفاوت با هوشمندسازی مالی و بحث تکنولوژی است. هوش مالی و تجاری در کسب و کار خودش را نشان می‌دهد و یک اصطلاح نسبتا جدید است. این هوش که مجموعه‌ای از توانایی ذهنی ذاتی و مهارت‌های آموخته‌شده است به توانایی و قابلیت درک و اجرای اصول حسابداری، امور مالی و اقدامات منطقی و صحیح با در نظر گرفتن داده‌های مالی و اقتصادی گفته می‌شود. هوش مالی (به انگلیسی: Financial Intelligence) یا همان هوش اقتصادی نوعی از درایت و فراست در افراد است که زیرمجموعه‌ای از توانایی ذهنی (IQ) محسوب می‌شود.
هوش مالی از زبان رابرت کیوساکی
رابرت کیوساکی، سرمایه‌گذار و نویسنده کتاب موفق «پدر پولدار، پدر بی‌پول» معتقد است کسی که پول دارد لزوما ثروتمند و پولدار نیست و برای ثروتمند شدن به هوش اقتصادی یا مالی نیاز است. او هوش مالی (به انگلیسی Financial IQ) را توانایی و دانش فنی درباره سرمایه‌گذاری، امور مالی، حسابداری و تجارت می‌داند. از سوی دیگر با توجه به چکیده و خلاصه کتاب، هوش مالی رابرت کیوساکی شامل برخی از مهارت‌های فردی نیز می‌شود.
کیوساکی معتقد است برای آن‌که بتوانید به فردی پولدار تبدیل شوید باید بتوانید میان افکار منطقی و شم و احساس اقتصادی خود توازن برقرار کنید. درواقع شما باید بتوانید در زمان مناسب از محاسبات ریاضی و نحوه تفکر منطقی استفاده کنید و در شرایطی دیگر به احساسات خود اعتماد نمایید و ریسک کنید.
پایه و اساس هوش مالی
هوش مالی بر 4 اصل و پایه قرار گرفته‌است:
1. قدرت درک پایه و اساس اصول مالی
هوش مالی نیازمند درک کافی و اساسی نسبت به محاسبات، ریاضیات، درک نقش بدهکار و بستانکار و اصول اولیه حسابداری است. توانایی تشخیص تعادل یا عدم تعادل ترازنامه، توانایی خواندن اسناد مالی و درک تفاوت بین وجه نقد و میزان سود از دیگر مشخصه‌های اصلی و پایه‌ای این هوش است.
2. توان درک هنر در امور مالی
همان‌طور که کیوساکی نیز اشاره می‌کند، امور مالی تنها به حسابداری و علوم منطقی وابسته نیست. بسیاری از عوامل موثر در تصمیمات اقتصادی قابل محاسبه نیستند و نمی‌توان آن‌ها را در چارچوب اعداد و ارقام درآورد. درواقع بخشی از هوش مالی به‌نوعی یک هنر است که آن‌چه نمی‌توان به اعداد درآورد را نیز در کنار ابعاد منطقی لحاظ می‌کند. این علم و هنر اقتصادی در کنار هم و به‌شکل متناسب به کار گرفته می‌شوند و هرگونه تغییر جزئی در آن‌ها ممکن است نتیجه نهایی را به کل تغییر بدهد. پیش‌بینی تغییرات نتایج نهایی نیز زیرمجموعه‌ای از هوش مالی و اقتصادی است.
3. توانایی تجزیه و تحلیل اقتصادی
هوش مالی به دو پایه قبلی محدود نمی‌شود و نیازمند توانایی محاسباتی پیشرفته‌تری است. برای مثال فرد باید بتواند اعداد را به‌صورت معنادار تجزیه و تحلیل کند، میزان سودآوری را محاسبه نماید و نسبت نقدینگی و کارایی و همچنین اهرم‌های مالی (Leverage: روش‌های چند برابر کردن سود یا زیان و استفاده کارآمد از این روش‌ها) را شناسایی کند.
4. توانایی مشاهده تصویر اصلی
در نهایت هر بودجه‌بندی، برنامهریزی مالی و محاسباتی در یک تصویر کلان شامل بستر اقتصادی و مقرراتی، تعامل با رقبای کسب و کار و نیازهای در حال شکل‌گیری صورت می‌گیرد. بنابراین هوش اقتصادی نیازمند یک تصویر کلی با نگاهی به عوامل کلی و بیرونی است؛ عواملی که می‌تواند تصمیمات را کاملا تحت تاثیر قرار بدهد.
هوش مالی چه مزایایی دارد؟
پیتر دراکر در کتاب خود، «عمل مدیریت»، می‌نویسد اگر همه عوامل یک سازمان معنای و مفهوم پشت اعداد و ترجمه اهداف کلی سازمان به زبان اعداد را بدانند به‌صورت یکپارچه در جهت شکوفایی سازمان قدم برخواهند داشت.
چگونه هوش مالی خود را افزایش بدهیم؟
برخلاف بهره هوشی (به انگلیسی IQ = Intelligence Quotient) که معمولا در فرد ثابت است و چندان نمی‌توان آن را تغییر داد، هوش مالی قابلیت بهبود و افزایش را دارد. هوش اقتصادی یا مالی یک توانایی بالفعل است که در شاخه‌هایی مانند بودجه‌بندی، مدیریت، پس‌انداز، اعتبار و برنامهریزی خود را نمایش می‌دهد. در این قسمت از مقاله به 10 راهکار کاربردی برای تقویت هوش مالی می‌پردازیم.
1. عوامل اضطراب‌آور در امور مالی را شناسایی کنید
موضوعات استرس‌زای مالی برای هر کسی متفاوت و منحصربه‌فرد است. برای نمونه ممکن است دغدغه و ترس اقتصادی شما به بیماری‌های پیش‌بینی‌ناپذیر و مخارج قابل توجه آن محدود شود اما برای دوستتان نگرانی تامین مسکن در سال جاری موضوعی نگران‌کننده باشد. اگر قصد دارید عادت‌های مالی خوب ایجاد کنید پیش از هر موضوعی باید وضعیت مالی خود را ارزیابی کنید و این عوامل نگران‌کننده را بشناسید. شناخت کافی نسبت به این موضوعات کمک می‌کند برای حل آن‌ها طی برنامه جدید خود راه‌حل‌هایی تعبیه کنید. به‌علاوه ممکن است همین حالا تحت فشاری مالی قرار داشته باشید اما نتوانید آن را به‌طور مشخص ارزیابی کنید. فراموش نکنید حل یک مشکل وقتی حتی نمی‌دانید چیست و چه ماهیتی دارد امکان‌ناپذیر است.
2. میزان درآمد خالص و ناخالص خود را مشخص نمایید
قطعا بخشی از درآمد شما صرف خوراک، پوشاک، مسکن، وام و بدهی و خدمات می‌شود. این عوامل را شناسایی کنید و در نظر بگیرید. در مرحله بعدی احتمالا بخشی از درآمدتان را صرف تفریحات و سرگرمی‌هایی می‌کنید که گاهی بدون برنامه اتفاق می‌افتند. مقداری را نیز برای خانواده، دوستان، اقوام یا همکاران به‌شکل هدیه یا پذیرایی خرج می‌کنید. تمامی این موارد را طی یک مدت زمان مشخص و کافی شناسایی و یادداشت کنید.
3. مدیریت بدهی‌هایتان را به عهده بگیرید
بخشی از درآمد شما صرف پرداخت وام و بدهی می‌شود. این بدهی‌ها اگرچه در ظاهر محدودکننده هستند اما می‌توانند به ثروت شما اضافه کنند. برای مثال اگر می‌توانید به‌راحتی مبلغی را به‌صورت ماهانه پرداخت کنید و شرایط گرفتن وام‌هایی با بازپرداخت طولانی را دارید، گرفتن این وام‌ها و سرمایه‌گذاری درست آن‌ها در جهت رشد ثروت یک تصمیم هوشمندانه است. اما آن‌چه اهمیت دارد مدیریت درست بدهی و وام است.
4. طرحی برای پس‌انداز داشته باشید
حالا که میزان درآمدتان، مخارج اصلی و فرعی و مقدار بدهی‌ها مشخص شده‌است می‌توانید مقدار مشخصی را جهت پس‌انداز در نظر بگیرید. ار نمی‌دانید دقیقا با چه رقمی می‌توانید شروع کنید از آزمون و خطا نترسید. مبلغی معقول را برای ماه‌های اول انتخاب کنید و کنار بگذارید. در آینده می‌توانید این مبلغ را افزایش یا کاهش بدهید. همچنین بهترین راه پس‌انداز را پیدا کنید. نگه داشتن وجه نقد کار عاقلانه‌ای به نظر نمی‌رسد بنابراین بهترین روش متناسب با شرایط خود را پیدا کنید.
5. عاقلانه خرج کنید
هر بار که می‌خواهید برای موضوعی هزینه کنید از خودتان بپرسید «اگر این مبلغ را نگه دارم و خرج نکنم چه چیزهایی به دست می‌آورم و چه مواردی را از دست می‌دهم؟» به این پرسش منطقی و به‌دور از هیجانات لحظه‌ای پاسخ بدهید. آیا آن‌چه قصد خریدش را دارید ارزش این مبلغ را دارد؟ بر روی بهبود زندگی شما موثر خواهد بود؟ گاهی خرید کالاهای دسته دوم تصمیم بهتری است.
6. از مزایای کاری خود استفاده کنید
هر سازمانی امکاناتی را جهت رفاه بیشتر اقتصادی و مالی در اختیار کارمندان خود قرار می‌دهد. این امکانات را در شرکت خود شناسایی کنید و از آن‌ها استفاده نمایید. برای نمونه اگر شرکت شما امکان خرید کالاهای قسطی با بازپرداخت منطقی را در اختیارتان قرار داده‌است از آن استفاده نمایید. البته توجه داشته باشید چنین شرایطی نباید باعث شود بیش از نیاز خود بخرید! این امکانات قرار است در جهت افزایش منابع و ثروت شما استفاده شوند و نه برای اضافه کردن به بدهی‌هایتان!
7. سرمایه‌گذاری کنید (البته به شیوه درست آن)
از یک مشاور مالی کمک بگیرید و راه‌های درست سرمایه‌گذاری را پیدا کنید. از تصمیمات عجولانه و غیرمنطقی بپرهیزید. قدم بزرگ بر ندارید و از گام‌های کوچک و منطقی شروع کنید. در ابتدای راه ممکن است دچار اشتباه بشوید. هیچ اشکالی ندارد! خصوصا اگر میزان سرمایه‌گذاری شما معقول باشد آسیب جبران‌ناپذیری متوجه شما نخواهد شد. سرمایه‌گذاری درست یکی از بهترین اقدامات در تقویت هوش مالی است.
8. یک تیم بسازید
بهترین شریک کاری شما شریک زندگی‌تان است. با او یک تیم بسازید و برای زندگی خود برنامهریزی اصولی اقتصادی داشته‌باشید. همچنین از ایده‌های یکدیگر استقبال کنید و آن‌ها را توسعه بدهید. این رابطه تازه می‌تواند به بهبود رابطه عاطفی شما نیز کمک کند.
9. انواع کلاهبرداری را بشناسید
هر روز از شیوه‌های جدیدی برای کلاهبرداری رونمایی می‌شود. آگاهی از انوع کلاهبرداری به شما کمک می‌کند دارایی خود را حفظ کنید. همچنین تا جای ممکن امنیت مالی املاک خود را تامین نمایید.
چگونه هوش مالی خود را بسنجیم؟
به نظر می‌رسد هوش مالی نسبت به بهره هوشی (IQ) پیش‌بینی‌کننده دقیق‌تری برای موفقیت افراد در زندگی است. تحقیقات نشان داده‌است از افرادی که آی‌کیوی بیش از متوسط جامعه دارند تنها 10% به ثروت و منابع مالی مناسب دست پیدا می‌کنند اما این آمار در افرادی با هوش مالی بالا بیش از 60% را نشان می‌دهد.
اگر می‌خواهید هوش اقتصادی خود را بسنجید از تست هوش مالی زیر استفاده کنید. به هر یک از سوالات با اعداد 1 به معنای خیلی کم تا 5 به معنای خیلی زیاد (همینطور 2: کم، 3: متوسط و 3: زیاد) پاسخ بدهید و در انتها پاسخ‌ها را با یکدیگر جمع نمایید.
- به نظر خودتان هنگام مدیریت منابع مالی و بودجه‌بندی تا چه اندازه موفق عمل می‌کنید؟
- تا چه اندازه کنترل امور مالی خود در کوتاه‌مدت و همچنین بلندمدت را در اختیار دارید؟
- اگر طی یک رویداد پیش‌بینی نشده تمام منابع درآمد خانواده را از دست بدهید تا چه اندازه آماده مقابله با این بحران خواهید بود؟
- تا چه اندازه اطمینان دارید که نحوه مدیریت مالی فعلی شما در آینده نیز موفق خواهد بود و امنیت مالی شما را تامین خواهد کرد؟
- اگر به‌طور ناگهانی مجبور باشید دست از کار کردن بکشید تا چه مدت زمانی می‌توانید هزینه‌های اولیه زندگی خود (شامل خوراک، پوشاک، هزینه مسکن و شارژ و قبض‌ها) را پرداخت کنید؟
- کمتر از یک ماه
- یک تا سه ماه
- تا یک سال
- یک تا چهار سال
- بیش از پنج سال
نتایج تست هوش مالی: نحوه محاسبه FI (هوش مالی)
حال با توجه به پاسخ‌های خود و مجموع آن‌ها (عددی بین 5 تا 25)، میزان هوش مالی شما در یکی از دسته‌های زیر قرار می‌گیرد:
اگر امتیاز شما بین 5 تا 11 است
به نظر می‌رسد هوش مالی و توانایی اقتصادی شما در حال حاضر در مرحله بالقوه قرار دارد. برای بهبود عملکرد خود، بیشتر مطالعه کنید، ریسک‌پذیری خود را افزایش بدهید و منابع مالی کافی برای شرایط خاص و پیش‌بینی‌نشده در نظر بگیرید.
اگر امتیاز شما بین 12 تا 20 است
پایه اقتصادی و هوش مالی شما مناسب است اما احتمالا در برابر شوک‌های اقتصادی دچار ناتوانی و استیصال می‌شوید. برای افزایش مهارت‌ها و کسب آمادگی کافی در برابر مشکلات مالی، دانش مالی خود را گسترش بدهید و نحوه استفاده موثر از این دانش در امور مالی را بیاموزید.
اگر امتیاز شما بین 21 تا 25 است
تبریک می‌گوییم! شما از نظر هوش مالی یک نابغه محسوب می‌شوید و توانایی‌های اقتصادی قابل توجهی دارید. البته در نظر داشته باشید که هر مهارتی همیشه قابلیت بهبود دارد. می‌توانید با تهیه منابع مالی بیشتر میزان انعطاف‌پذیری اقتصادی خود را افزایش بدهید و برای بهبود دانش مالی خود از منابع مختلف استفاده کنید.
کلام آخر
برای افزایش هوش مالی به 3 مولفه نیاز است: برنامهریزی مناسب، آموزش هوش مالی و درک کافی نسبت به آن و افزایش سازگاری و تاب‌آوری در زندگی. علاوه بر این مولفه‌ها، راه‌حل‌های دیگری نیز می‌تواند ما را در این مسیر یاری بدهد که پیشتر به‌طور مفصل به آن‌ها پرداختیم.
عالی بود
مقاله خوبی بود،لذت بردم از خوندنش بانو
خوبه ساده و صحیح است البته مشکل بیشتر اینه که جای نیاز و خواسته ها عوض شده ، البته تورم در کشور هم نباید فراموش کرد و باید بهتر برنامه ریزی کرد
سلام خانم دکتر وقت بخیر
من اینستاگرام و تلگرام چندین بار پیام دادم ولی ادمین ها گفته بودند می‌پرسیم جواب میدم ولی متاسفانه هیچ جوابی دریافت نکردم
سوالم این بود چندین بار چله خود باوری رو شروع کردم ولی در بعضی موارد دسترسی به آینه نبود و ترک کردم خواستم بدونم آیا میشه بدون آینه این چله رو انجام داد
ممنون میشم راهنمایی کنید