كاريزما چیست؟ چگونه دیگران را مجذوب خود کنیم؟

پنج یا شش سال پیش بود، در سالن کنفرانس نشسته بودیم و همگی انتظار می‌کشیدیم با کارمند تازه شرکت آشنا شویم. پیشتر رییس او را به‌عنوان فردی بسیار توانا، تاثیرگذار و البته رویاپرداز معرفی کرده‌بود که قرار است کسب و کارمان را متحول کند. همه این کلمات برای من تا حدودی باورپذیر بودند تا اینکه به سن و سال این کارمند شایسته اشاره شد: او فقط 22 سال داشت! راستش را بخواهید برای هیچ‌کدام از ما، تصور اینکه جوانی در این سن تا این اندازه توانمند باشد ساده نبود. بنابراین طبق قراردادی نانوشته و مشترک، همگی به این نتیجه رسیدیم که این جوان کم‌تجربه، زبان چرب و نرمی دارد و رییسمان را حسابی تحت تاثیر قرار داده‌است.

این تصور عمری طولانی نداشت و خیلی زود در هم شکست. با ورود او به اتاق کنفرانس، چشم‌ها روی این کارمند تازه‌وارد چرخید و به جرات می‌توانم بگویم هیچ‌یک نتوانستیم برای دقایقی نگاهمان را بگیریم. او با انتخاب درست‌ترین کلمات، نقشه راهی روشن و ساده و البته با اطلاعات قبلی خود (کم یا زیاد) توانست رای مثبت تقریبا همه ما را به دست بیاورد. آن‌چه او داشت و آن روز من هنوز درباره‌اش نمی‌دانستم، كاريزما بود. مجموعه‌ای از ویژگی‌های مختلف و البته کمی بیشتر!

كاريزما یعنی چه؟

احتمالا شما هم دست کم یک بار در طول زندگی خود با افراد کاریزماتیک آشنا شده‌اید. افرادی که انگار به‌خوبی می‌دانند دارند چه کار می‌کنند. انگار کلمات آن‌ها از هزاران فیلتر رد شده و هزاران بار بررسی شده اما در نهایت تعجب، آن‌قدر شفاف و خالص است که به‌سرعت به دل و جان مخاطب می‌نشیند. بررسی چنین افرادی، یا درواقع بهتر بگویم، بررسی ویژگی خالص «کاریزما» در این افراد ساده نیست. درواقع حتی نمی‌دانیم آن را چطور تعریف کنیم. می‌توانیم بگوییم هوش اجتماعی، هم‌دلی، مهربانی، اقتدار و البته تناسب درونی و ظاهری از پایه‌های كاريزما هستند. اما هیچ‌کدام این‌ها به‌تنهایی یا همه‌شان کنار هم نمی‌توانند لزوما یک فرد کاریزماتیک بسازند! احتمالا این کلمات کمی شما را گیج کرده‌اند. نگران نباشید، در ادامه بیشتر و شفاف‌تر صحبت خواهیم کرد.

معنی واژه كاريزما چيست؟

واژه «کاریزما» (به انگلیسی: Charisma) ریشه در کلمه یونانی «χάρισμα» یا «kharisma» دارد که به‌معنای «لطف» یا «هدیه» است. این واژه ازkharis  گرفته شده که معنای «مهربانی» دارد. شاید بدانید که در زبان انگلیسی وقتی می‌خواهند یک استعداد خدادادی را تحسین کنند از واژه «Gifted» استفاده می‌کنند. یعنی کسی که لطف و عنایت خداوند شامل حال او شده‌است. کاریزما نیز در درون چنین معنایی را با خود دارد.

در یونان باستان، این اصطلاح بیشتر در زمینه مذهبی به کار می‌رفت و به لطف یا هدیه‌ای الهی اشاره داشت که از سوی خدایان به افراد اعطا می‌شد. در مسیحیت اما «کاریزما» به مواهب روحانی مانند خرد، شفا یا پیشگویی گفته می‌شد که توسط روح‌القدس به افراد بخشیده شده‌است تا در راه بهبود و پیشرفت جامعه مورد استفاده قرار بگیرد.

با گذشت زمان، معنای کاریزما فراتر از زمینه‌های مذهبی رفت. اکنون این کلمه را به‌عنوان یک ویژگی فردی می‌شناسیم. در معنای امروزی، كاريزماتیک کسی است که جذابیت قابل توجهی دارد و در دیگران کششی قوی ایجاد می‌کند. این ویژگی، فرد را در نظر دیگران الهام‌بخش و تحسین‌برانگیز می‌سازد. همچنین شاید بتوان ریشه مشترکی بین Charisma و Charity به‌معنای خیر و خیریه در نظر گرفت.

آیا کاریزما ذاتی است؟

از آن‌جایی که نمی‌توان تعریف روشنی از کاریزما داشت، پاسخ به این سوال نیز کار ساده‌ای نیست. اگر می‌توانستیم معامله‌ای بنویسیم که در آن: «کاریزما = X + Y + Z + …» بود، آن زمان کارمان ساده‌تر بود. چرا که هر یک از ویژگی‌های X و Y را می‌شد از منظر ذاتی یا اکتسابی بودن بررسی کرد. اما شخصیت کاریزماتیک یک معنای شسته رفته و مشخص ندارد. درواقع، وقتی از چنین شخصیتی حرف می‌زنیم همه‌مان می‌دانیم به چه کسی اشاره داریم اما هیچ‌یک نمی‌توانیم کاملا آن را تعریف کنیم.

برخی از محققان معتقدند که کاریزما تا حدی ذاتی است. عواملی مانند اعتماد به نفس، مهارت‌های ارتباطی و خوش‌بینی که بخشی از کاریزما هستند، ریشه‌های ژنتیکی دارند. همچنین برخی افراد از کودکی جذابیت و تأثیرگذاری خاصی دارند که به نظر می‌رسد بدون آموزش یا تلاش خاصی در آن‌ها وجود دارد. از سوی دیگر، بسیاری از روان‌شناسان و مربیان توسعه فردی بر این باور هستند که کاریزما یک مهارت است و می‌توان آن را آموخت و تقویت کرد. ویژگی‌هایی مانند زبان بدن مناسب، مهارت گوش دادن و استفاده مؤثر و به‌جا از کلمات همگی قابل آموزش هستند.

با تمام این‌ها، تجربیات زندگی، فرصت‌های اجتماعی و تعامل با افراد مختلف می‌توانند در تقویت یا کاهش کاریزما نقش داشته باشند. اغلب تحقیقات از این باور حمایت می‌کنند که کاریزما ترکیبی از ویژگی‌های ذاتی و اکتسابی است. برخی افراد به‌طور طبیعی ویژگی‌هایی دارند که پایه‌های کاریزما را فراهم می‌کنند، مثل هوش هیجانی قوی. اما هیچ‌کس به طور کامل بدون امکان توسعه و یادگیری کاریزما به دنیا نمی‌آید. با تلاش، خودشناسی و تقویت مهارت‌های ارتباطی، هر فردی می‌تواند کاریزماتیک شود و تأثیر بیشتری بر دیگران بگذارد.

ویژگی‌های شخصیت کاریزماتیک چیست؟

همان‌طور که گفتیم نمی‌توان کاریزما را در چند ویژگی خلاصه کرد. اما می‌توان به ویژگی‌های افراد کاریزماتیک به‌صورت جداگانه پرداخت. درواقع ویژگی‌های مشترکی در افراد کاریزماتیک وجود دارد که بر نظریه‌های معتبر روان‌شناسی استوار هستند و به‌طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته‌اند:

·       صمیمیت و هم‌دلی در افراد کاریزماتیک

اگر خاطرتان باشد، هم‌دلی را به‌عنوان یکی از ویژگی‌های اساسی در هوش عاطفی و هیجانی معرفی کرده‌بودیم. همان‌طور که انتظار می‌رود، كاريزما نیاز به هوش هیجانی بالا (EQ) (تئوری دانیل گولمن) دارد. افراد كاريزماتیک بسیار صمیمی هستند و به دیگران احساس ارزشمندی را منتقل کنند. آن‌ها هم‌دلی عمیق و واقعی نسبت به دیگران دارند و این احساس را خالصانه بروز می‌دهند. همین ویژگی اجازه می‌دهد این افراد ارتباط عمیقی با دیگران برقرار کرده و اعتماد آن‌ها را به دست آورند. شاید به همین دلیل بسیاری معتقد هستند که کاریزماتیک ترین تایپ MBTI، تیپ شخصیتی ENFJ است، یعنی همان تایپی که بالاترین میزان همدلی را از خود نشان می‌دهد.

·      كاريزما و اعتمادبه‌نفس بالا

بسیاری از متخصصان معتقد هستند که افراد كاريزماتیک می‌دانند در زندگی چه می‌خواهند و برای چه تلاش می‌کنند. آن‌ها حتی اگر به این آگاهی نیز نرسیده باشند این‌طور نشان می‌دهند که قوی، هدفمند و قاطع هستند. فردی را تصور کنید که اهداف روشن و مشخصی دارد و پیگیرانه آن‌ها را دنبال می‌کند. چنین شخصیتی قاعدتا به نقاط ضعف و قدرت خود آگاه است، استعدادهای خود را می‌شناسد و معنایی برای زندگی‌اش پیدا کرده‌است. این شخص قطعا اعتماد به نفس بالا و جاذبه خاصی دارد و میان افراد سرگردان، مانند الماسی می‌درخشد.

·       اصالت و صداقت

این مهم‌ترین و البته چالش‌برانگیزترین ویژگی افراد کاریزماتیک است. بگذارید اول آن را تعریف کنیم و بعد ببینیم چرا با این ویژگی تا این اندازه چالش داریم. كاريزمای واقعی از اصالت ناشی می‌شود. پذیرش خود واقعی، دیگران را عمیقاً تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، زیرا افراد به‌طور طبیعی به کسانی جذب می‌شوند که صادق و بی‌ریا به نظر می‌رسند. وقتی شما خود واقعیتان را می‌پذیرید و بدون نقد دائمی یا نگاه ناراضی با خود روبرو می‌شوید، دیگران را وادار می‌کنید با شما چنین رفتاری داشته باشند. اصالت درواقع نقطه مقابل «نقش بازی کردن» یا به‌طور عامیانه، «ادا درآوردن» است.

اما نقطه چالشی ماجرا که جلوتر به آن مفصل خواهیم پرداخت، اینجا است: اگر ادا درآوردن و نقش بازی کردن با كاريزما تداخل داشته باشد، چطور می‌توان با تلاش آن را به دست آورد؟

·       اشتیاق و كاريزما

وقتی به واژه شوق (به انگلیسی: Passion) فکر می‌کنید چه کسی را به خاطر می‌آورید؟ برای من این ویژگی یادآور کودکی شاد، رها و هیجان‌زده است. کودکی که دلم می‌خواهد ساعت‌ها با او وقت بگذرانم و دنیای بکر و رنگارنگ او را تجربه کنم. بله، اشتیاق همین اندازه جذاب است. انسان‌های مشتاق هنوز موضوع مهمی در زندگی خود دارند که مایل هستند برای آن با تمام قوا بجنگند. و همین ویژگی آن‌ها را کاریزماتیک و متمایز از اکثریت می‌سازد. اشتیاق با خلاقیت و در نهایت با کشف و خلق همراه است.

·       مهارت‌های ارتباطی برجسته در افراد کاریزماتیک

کاریزما یعنی بتوانید با استفاده از کلمات یا بدون آن‌ها، تاثیرگذار و نافذ باشید و برای این کار، نیاز به مهارت‌های ارتباطی گسترده و توانایی در برقراری روابط عمیق دارید. باید بتوانید به‌خوبی و به‌اندازه صحبت کنید، صمیمیت، درک و اقتدار را در نگاه خود داشته‌باشید و همچنین به دیگران اهمیت بدهید. بیان طنزآمیز یکی دیگر از ویژگی‌هایی است که به ارتباط موثر و در نهایت کاریزما کمک می‌کند.

·       تاب‌آوری و نقش آن در كاريزما

اگر یک ویژگی در همه افراد موفق و تاثیرگذار جهان مشترک باشد آن تاب‌آوری (به انگلیسی: Resilience) است. انسان‌های تاب‌آور مانند دیگران زمین می‌خورند و با شکست مواجه می‌شوند؛ آن‌چه آن‌ها را متمایز می‌کند، واکنششان در برابر این شکست است. یک فرد تاب‌آور به خود فرصت کافی برای تجربه هیجانات ناشی از شکست را می‌دهد، سپس از جا بر می‌خیزد و راهش را، دوباره پیش می‌گیرد. افرادی که تاب‌آوری بالایی دارند می‌توانند خود را به‌سرعت با شرایط جدید تطبیق دهند، چالش‌ها را به چشم فرصت ببینند و از این طریق اعتماد و تحسین دیگران را به دست آورند. یک فرد كاريزماتیک اغلب با نشان دادن اینکه چگونه می‌توان مشکلات را به سکوی پرتابی برای موفقیت تبدیل کرد، الهام‌بخش دیگران می‌شود.

·       خوش‌بینی و ارتباط آن با كاريزما

در حالی‌که بسیاری بدبینی را نزدیک‌تر به واقعیت جهان هستی می‌دانند، افراد خوش‌بین با رویکرد و بینش خاص خود، موفقیت بیشتری در زندگیشان کسب می‌کنند. شخصیت‌های کاریزماتیک نیز از همین ویژگی برای پیشرفت و پیشبرد اهدافشان کمک می‌گیرند. افراد خوشبین، به‌جای تمرکز بر مشکل و زانوی غم بغل گرفتن، به راه‌حل‌های احتمالی فکر می‌کنند و دنبال راه چاره می‌گردند. آن‌ها همیشه نور کم‌جان انتهای مسیر را می‌بینند و نمی‌گذارند تاریکی، قاب نگاهشان را پر کند. به همین دلیل است که افراد كاريزماتیک می‌توانند انگیزه و امید را در سایر افراد بیدار کنند و نقاط مثبت را دل انبوه زشتی‌ها بیرون بکشند.

چرا جذب افراد کاریزماتیک می‌شویم؟

پاسخ ساده به این پرسش این است: «ما تقصیری نداریم! افراد کاریزماتیک جذاب هستند و ما رو جذب می‌کنند!» مجموعه ویژگی‌هایی که بررسی کردیم می‌توانند تعامل با افراد کاریزماتیک را جذاب کنند. آن‌ها احساس مهم بودن را به طرف مقابل منتقل می‌کنند، با خوش‌بینی و تاب‌آوری‌شان، اضطراب و ناامیدی را کنار می‌زنند و به اطرافیان آرامش و امنیت را هدیه می‌دهند. به‌علاوه همه ما افراد هدفمند و اخلاق‌مدار را دوست داریم که این ویژگی‌ها نیز بخشی از پایه‌های كاريزما هستند.

چگونه دیگران را به خود جذب کنیم؟

بسیار خب؛ به چالش‌برانگیزترین بخش این مقاله رسیدیم: «چطور کاریزماتیک باشیم؟» اما سوال مهم‌تر این است: «آیا اصلا می‌توان با تمرین به فرد کاریزماتیکی تبدیل شد؟» نظرات مختلف و متفاوتی در این مورد وجود دارد. بسیاری معتقد هستند که كاريزما، ذاتی و درونی است و قابل یادگیری نیست. بعضی دیگر اما آن را وابسته به محیط و قابل آموزش می‌دانند. نکته مهمی که در این بین وجود دارد، این است که یکی از اصول اولیه كاريزما، اصالت است. اصالت یعنی ذات، اصل و حقیقت هر چیزی. بنابراین برای افرادی که یک ویژگی را، ذاتاً ندارند، تمرین کردن آن ویژگی ممکن است با اصالت در تضاد باشد.

از سوی دیگر، افرادی که معتقد هستند كاريزما ذاتی است می‌گویند هر تمرینی برای تبدیل شدن به فردی کاریزماتیک، محکوم به شکست است. برای مثال اگر شما اعتماد به نفس نداشته باشید نمی‌توانید با تلقین و اصرار خود را فردی استوار، قوی و با اعتمادبه‌نفس نشان بدهید. ما در مجموع این دیدگاه را بیش از اندازه بدبینانه می‌دانیم و آن را به افراد افراطی نسبت می‌دهیم. به اعتقاد ما و بسیاری از روانشناسان، روش‌هایی برای تقویت ویژگی‌های منسوب به کاریزما وجود دارد و هرچه شخصیت ما به افراد کاریزماتیک شبیه‌تر باشد تاثیرگذارتر و الهام‌بخش‌تر خواهیم بود. بنابراین قصد داریم در این بخش از مقاله، راهکارهایی برای پرورش یک شخصیت کاریزماتیک در خود را ارائه دهیم:

1.   وضعیت خودتان را بهتر کنید

سعی کنید بهترین نسخه خودتان باشید. روی نقاط قوت و دستاوردهایتان تمرکز کنید و به توانایی‌هایتان ایمان داشته‌باشید. شک و تردید را با جملات تاکیدی جایگزین کنید. صاف و محکم بایستید، تماس چشمی برقرار کنید و اعتماد به نفس نشان دهید. همچنین سعی کنید خودتان را همین‌طور که هستید بپذیرید و دوست داشته‌باشید. افرادی که خودشان را دوست دارند، به‌طور طبیعی برای دیگران جذاب‌تر به نظر می‌رسند. به خودتان احترام بگذارید و ارزش‌هایتان را بشناسید. ابدا از کلمات توهین‌آمیز درباره خودتان استفاده نکنید، نه در حضور دیگران و نه در غیاب آن‌ها! وقتی با خود مهربان باشید، این حس مثبت به اطرافیان شما منتقل می‌شود و آن‌ها را به سمت شما جذب می‌کند.

2.   مهارت‌های ارتباطی و روابط اجتماعی‌تان را بهبود ببخشید

برای کاریزماتیک بودن باید بتوانید به‌خوبی با دیگران ارتباط برقرار کنید. شنونده خوبی باشید و علاقه‌تان را به صحبت‌های اطرافیان نشان دهید. تلاش کنید صحبت‌هایتان پر از انرژی و شوق باشد. در تاریک‌ترین موضوعات به‌دنبال نقاط روشن بگردید؛ قطعا آن‌ها را پیدا خواهید کرد. همچنین، مهارت‌هایی مثل زبان بدن مناسب و توانایی استفاده از شوخ‌طبعی به شما کمک زیادی می‌کند.

3.   هوش هیجانی کلید موفقیت شماست

اگر درباره هوش هیجانی (به انگلیسی: Emotional Intelligence) و نحوه بهبود آن خوانده باشید به‌خوبی می‌دانید که چقدر یکایک مولفه‌های این مهارت می‌توانند به شکل‌گیری شخصیت کاریزماتیک کمک کنند. افرادی که EQ بالایی دارند هم‌دل هستند و نسبت به غم و شادی سایر موجودات حساسیت به خرج می‌دهند. آن‌ها هیجانات و احساسات خود را به‌خوبی می‌شناسند و می‌توانند آن را مدیریت کنند. هوش هیجانی تا حدودی قابل بهبود است و می‌توانید با تمرین آن را توسعه بدهید.

4.   خوشبین‌تر باشید

خوشبینی یکی از ویژگی‌هایی است که از شما فردی كاريزماتیک می‌سازد. افرادی که نگرشی امیدوارانه دارند و در کنار آن برای رسیدن به اهدافشان تلاش می‌کنند، اعتماد و احترام دیگران را به دست می‌آورند.

برای تقویت خوشبینی، لبخند زدن و استفاده مناسب از شوخ‌طبعی می‌تواند موثر باشد. شوخی‌های دوستانه و مثبت، علاوه بر اینکه شما را دلنشین‌تر نشان می‌دهد، استرس و تنش را از بین می‌برد. البته تعادل را نباید فراموش کرد. همچنین تلاش کنید در شرایط دشوار، به جای غرق شدن در مشکلات، به فرصت‌ها و راه‌حل‌ها فکر کنید. این نگرش نه‌تنها به شما کمک می‌کند از چالش‌ها عبور کنید، بلکه دیگران نیز از دیدن قدرت و امید شما انگیزه می‌گیرند.

خوشبینی باید با عمل و تلاش همراه باشد تا تأثیر واقعی خود را نشان دهد. به یاد داشته باشید که مثبت‌اندیشی، مسری است و می‌تواند دنیای شما و اطرافیانتان را تغییر دهد.

5.   اصالتتان را حفظ کنید

به نظر شما، مهم‌ترین ویژگی افراد کاریزماتیک چیست؟ من این ویژگی را، صداقت و اصالت این افراد می‌دانم. وقتی خود واقعی‌تان را نشان می‌دهید و تظاهر به کسی که نیستید نمی‌کنید، افراد به شما اعتماد می‌کنند و احساس راحتی بیشتری در کنارتان دارند. بنابراین تلاش کنید خودتان را بپذیرید؛ به جای تقلید از دیگران، به ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد خودتان افتخار کنید. به نقاط قوت و حتی ضعف‌های خود آگاه باشید و با آن‌ها کنار بیایید. البته فراموش نکنید بین خوددوستی و خودشیفتگی تفاوت‌هایی وجود دارد. گاهی افراد کاریزماتیک شخصیتی شبیه به خودشیفته‌ها پیدا می‌کنند؛ اما این آن هدفی نیست که محتوای آموزشی ما و البته قطعا خود شما به دنبالش باشیم!

همچنین ارزش‌ها و باورهایتان را حفظ کنید. به اصول و ارزش‌هایی که برایتان مهم هستند پایبند بمانید. افرادی که بر اساس باورهایشان زندگی می‌کنند، قدرت و اعتمادبه‌نفس خاصی از خود نشان می‌دهند که برای دیگران بسیار جذاب است.

کلام آخر

کاریزما مانند نوری است که از درون انسان می‌تابد و به اطراف روشنی می‌بخشد. با تقویت ویژگی‌های کاریزماتیک خود می‌توانید روابطی موفقیت‌آمیز بسازید، الهام‌بخش دیگران باشید و دنیا را به مکانی امن‌تر و معنادارتر تبدیل کنید. فراموش نکنید که کاریزما فقط درباره جذاب بودن نیست؛ بلکه ایجاد روابط عمیق و حفظ اصالت از پایه‌های اصلی آن محسوب می‌شود. امروز روز شماست؛ بدرخشید و نقش منحصربه‌فرد خود را در جهان بازی کنید!