بعید میدانم هیچ انسان موفقی را بتوانیم روی زمین پیدا کنیم که در دورههایی از زندگیاش احساس رکود و درجازدن نداشته باشد! این ذات ما انسانهاست که گاهی با اراده و مشتاق در مسیر اهدافمان حرکت میکنیم و گاهی هم از رشد کردن باز میمانیم. متاسفانه (یا خوشبختانه) ما ربات نیستیم که همیشه در حال تلاش بمانیم. اما میتوانیم ابزارهایی را برای خود فراهم کنیم، برنامهریزی بهتری داشته باشیم و با مهارت و دانش بیشتری حرکت کنیم. درواقع میتوانیم راههایی را یاد بگیریم که دورههای درجا زدن ما را کوتاهتر و رشد و پیشرفتمان را پربارتر کند. توسعه فردی یکی از همان ابزارهایی است که کمک میکند به بهترین نسخه خودمان تبدیل شویم.
توسعه فردی چیست؟
فرض کنید قصد دارید برای شرکت در آزمونی، نیاز دارید دانش خود را در حوزههای مختلف آزمون توسعه بدهید. درواقع شما هدفی را تعیین کردهاید و لازمه دستیابی به آن، بهبود خود در حیطههایی متنوعی است. درواقع ابزار شما برای موفقیت در این آزمون، تلاشهایی هدفمند و منسجم در ابعاد متنوع اما همراستا با یکدیگر است. توسعه فردی نیز مفهومی مشابه دارد. این فرآیند شامل تمامی فعالیتهایی است که برای بهبود مهارتها، شکوفایی توانمندیها و ارتقای موقعیت شخص در حیطههای مختلف زندگیاش انجام میشود.
توسعه فردی (به انگلیسی: Personal Development یا Self-Development) تلاشی است آگاهانه برای بهبود عملکرد فرد در جهت رشد او، با هدف تبدیل شدن به بهترین نسخه از خود، که معمولا با تعیین اهداف جزئیتر آغاز میشود. توسعه فردی کمک میکند مهارتهای کافی برای حیطههای مختلف زندگی را کسب کنیم، اعتماد به نفس و عزت نفس خود را بالا ببریم و از پس چالشهای گوناگون زندگی بربیاییم.
ابعاد توسعه فردی کدامند؟
در مثال قسمت قبل، توسعه فردی را به تمامی فعالیتهایی تشبیه کردیم که برای موفقیت در یک آزمون خاص باید انجام شوند. همانطور که گفتیم این آزمون حوزههای مختلفی را در میگیرد و لازمه قبولی در آن، تقویت مهارت و افزایش آگاهی در همه این حوزهها است. مثلا برای پاسخ به پرسشهای زبان انگلیسی، دیدن سریالهای انگلیسیزبان، شرکت در دورههای آموزشی یا خواندن کتابهای انگلیسی به شما کمک خواهند کرد. در حل پرسشهای هوش و اطلاعات عمومی نیز میتوانید از مطالعه منابع آزاد کمک بگیرید و برای دروس تخصصی باید منابع تخصصی مرتبط را بخوانید.
توسعه فردی نیز مانند همین مثال، ابعاد گوناگونی را در بر میگیرد و برای دستیابی به اهداف تعیینشده، نیاز است همه این ابعاد ارتقا پیدا کنند. بهطور کلی میتوان 5 بعد اصلی برای توسعه فردی در نظر گرفت. این ابعاد گاهی با یکدیگر همپوشانی دارند اما میتوان آنها را از هم تفکیک نمود:
1. بعد ذهنی
در بعد ذهنی از توسعه فردی، به توسعه و رشد ذهن خود میپردازیم. این رشد با فراهم کردن فرصتهای یادگیری، آموزش دادن و مواجهه با چالشهای ذهنی اتفاق میافتد. همچنین تفکر، تمرکز و شکوفایی استعدادها به توسعه بعد ذهنی کمک میکنند. برای آموزش بیشتر میتوان از منابع متنوع مانند کتابهای جدید و کلاسها و دورههای آموزشی استفاده نمود یا یک روتین مناسب مانند مطالعه منظم ایجاد کرد. همچنین ذهن برای توسعه خود به استراحت نیاز دارد که آن را میتوان از طریق خوابیدن یا تمریناتی مانند مدیتیشن و مراقبه به دست آورد.
2. بعد هیجانی
توسعه هیجانی کمک میکند با هیجانات و احساسات خود کنار بیاییم و آنها را حل و فصل کنیم. اولین قدم برای این کار، پذیرش هیجانات چه مثبت و چه منفی است. همچنین آشنایی با اضطراب و نحوه مدیریت آن زیرمجموعه بعد هیجانی از توسعه فردی است. اضطراب میتواند فرد را از پا در بیاورد.
3. بعد معنوی
معنویت از منظر هر کسی بهگونهای تعریف میشود و بهتناسب فرهنگ، عقاید و تجربیات هر فرد متفاوت است. با هر دین و مذهبی، توسعه معنوی بعدی از ابعاد توسعه فردی است که نمیتوان از آن غافل شد. توسعه معنوی میتواند نماز خواندن، دعا کردن، به کلیسا رفتن یا حتی مراقبه و مدیتیشن باشد. درواقع هر فرایندی که شما را به آرامش درونی و معنوی میرساند زیرمجموعه توسعه معنوی است.
4. بعد فیزیکی
از قدیم گفتهاند: «جسم سالم در بدن سالم!» بعد فیزیکی ما نیز مانند سایر ابعاد نیاز به مراقبت و رسیدگی دارد تا بتوانیم در راستای توسعه فردی قدم برداریم. منظور از توسعه فیزیکی صرفا ورزش کردن نیست؛ تمرینات بدنی بخشی از این بعد توسعه است. خواب کافی و مناسب، تغذیه سالم و رعایت بهداشت فردی همگی زیر مجموعه این بخش هستند. در مقاله چگونه سحرخیز باشیم توضیح دادهایم که هر فردی به چه میزان خواب نیاز دارد و اگر این مقدار را برای خود فراهم نکند سلامت جسمانیاش را به خطر خواهد انداخت.
5. بعد اجتماعی
مهارتهای اجتماعی و ارتباطی بخش قابل توجهی از مسیر پیشرفت ما را تحت تاثیر قرار میدهد. توسعه اجتماعی میتواند به ارتقای شغلی افراد کمک کند، سلامت روانی را تضمین نماید و در نهایت منبعی برای گرفتن بازخورد و مشورت مهیا کند.
توسعه فردی چه مزایایی دارد؟
تابهحال فکر کردهاید چگونه میتوانید به رویاهای خود دست پیدا کنید؟ عملی کردن چنین تفکری به آمادگی و برنامهریزی قبلی نیاز دارد اما پیش از هر مورد دیگری، لازمه آن توسعه فردی است. توسعه فردی کمک میکند از تمامی پتانسیل خود استفاده کنید، زندگی شادتر و رضایتبخشی داشته باشید و در زمینههای دیگر مانند ابعاد عاطفی یا شغلی نیز پیشرفت نمایید. این فعالیتها همانطور که در ابعاد مختلفی انجام میشوند مزایای متنوعی نیز با خود بههمراه دارند. چند مزیت توسعه فردی را در ادامه میخوانیم:
· افزایش خودآگاهی و عزت نفس
توسعه فردی کمک میکند خود را بهتر بشناسید، با افکار پنهان خود آشنا شوید و نقاط ضعف و قدرت خود را پیدا کنید. همچنین مهارتهایی که در حوزههای مختلف زندگی پیدا میکنید به شما احساس ارزشمندی میدهد و عزت نفس شما را تقویت میکند. با شناخت بیشتر ارزشهای خود و گام برداشتن در راستای آنها، شادی و رضایتمندی را در زندگی تجربه خواهید کرد.
· افزایش تابآوری
پیشتر در مقالهای به معنای مهارت تابآوری و ابعاد گوناگون آن پرداختهایم. بهطور خلاصه، تابآوری یعنی توانایی دوباره برخاستن و پیدا کردن خود پس از مواجهه با چالشهای زندگی. توسعه فردی و تلاش در راستای آن به بهبود تابآوری کمک میکند و ما در مقابل مشکلات زندگی، مقاوم میسازد.
· بهبود دانش و آگاهی و کسب مهارتهای مختلف
مزیت دیگر توسعه فردی، بهبود دانش و ارتقای مهارتهای فرد است. کاملا بدیهی است که وقتی در راستای رشد و توسعه خود گام برمیدارید پیشرفت در زمینهها مختلف برای شما اتفاق میافتد. شرکت در دورههای آموزشی متنوع، یادگیری از دیگران و مطالعه منابع گوناگون همگی به بالا رفتن آگاهی شما کمک میکنند. بهعلاوه مسیر توسعه فردی به شما کمک میکند استعدادهایی را در خود شناسایی کنید که پیش از این حتی نمیدانستید وجود دارند.
· افزایش انگیزه
انگیزه یکی از مولفههای اصلی در زندگی موفق است. بااینحال دستیابی به آن همیشه آسان نیست و حتی افرادی که منابع درونی خودانگیزشی دارند گاهی در یافتن نیروی محرک برای آغاز راه خود دچار مشکل میشوند. توسعه فردی و حرفهای عاملی است که انگیزه را در شما ایجاد میکند. وقتی اهدافی متناسب با ظرفیتهای خود ایجاد کردهاید و مسیر رسیدن به آن را، شفاف و واضح تعیین نمودهاید، یک مرور کلی اهداف میتواند آتش انگیزه را دوباره در شما شعلهور نماید و شما را در مسیرتان نگه دارد.
· بهبود روابط شخصی و حرفهای
وقتی به توسعه فردی در بعد هیجانی و عاطفی آن میپردازید روابط شخصی و حرفهای خود را بهبود میبخشید. در مقاله 7 مهارت مهم و سازنده در زندگی، اهمیت شبکهسازی را توضیح دادهایم؛ برقراری روابط موثر و مناسب با دیگران یکی از نتایج توسعه فردی است و میتواند آثار مثبت قابل توجهی در زندگی فردی، عاطفی و شغلی شما داشتهباشد.
بهعلاوه روابط اجتماعی موثر به شما کمک میکند از افراد آگاه کمک بگیرید و با کمک بازخوردهای سنجیده آنها، نقاط ضعف و قوت خود را بازشناسی کنید. گاهی یک نگاه ارزیابیکننده از بیرون، ابعادی از ما را میبیند که ما در درون خود قادر به دیدنشان نیستیم.
· بهبود تناسب ذهنی
احتمالا با مشاهده ترکیب «تناسب ذهنی» دچار سردرگمی شوید یا به نظرتان یک خطای نوشتاری آمده باشد! اما روانشناسان معتقد هستند همانطور که بدن انسان با ورزش به تناسب اندام میرسد ذهن نیز به فعالیتها و تمریناتی مستمر نیاز دارد تا تناسب ذهنی حاصل شود. این تناسب بهمعنای آمادگی ذهن، توانایی تمرکز و یادگیری اشاره دارد.
توسعه حرفهای
توسعه حرفهای شاخهای از توسعه فردی است و به فعالیتهایی گفته میشود که در جهت رشد و ارتقا، شکوفایی استعدادها و بهبود عملکرد کلی یک شخص در حیطه شغل او انجام میشود. چه شاغل باشید و بخواهید در حیطه کاری خود رشد کنید و چه به دنبال شغلی مناسب باشید، توسعه حرفهای به کمک شما میآید.
اهمیت توسعه حرفهای
آموزش رقابت سالم و موثر، شناخت نقاط ضعف و قدرت و برنامهای برای بهبود مستمر قابلیتها و مهارتها میتواند در مدت زمان کوتاهی، نتایج قابل توجهی بر موقعیت شغلی شما بهجا بگذارد. آنچه در شغل اهمیت دارد بهبود مهارت و افزایش دانش در کنار مهارتهای ارتباطی و اجتماعی است و یک برنامه توسعه حرفهای مناسب باید هر دو زمینه را پوشش بدهد. دنبال کردن چنین برنامهای به مسیر شغلی شما جهت میدهد و زندگی حرفهای هدفمندی را برایتان مهیا میکند.
همچنین بهعنوان یک کارفرما، تعیین یا حمایت از برنامه توسعه فردی و حرفهای کارکنان شما آثار مثبت و مناسبی بر پیشرفت کسب و کارتان میگذارد. شما با این کار میزان وفاداری کارمندان به مجموعه، رضایت شغلی آنها و همچنین خلاقیت کارمندان را افزایش میدهید زیرا این احساس را به آنها منتقل میکنید که برای شکوفایی و پیشرفت کارمند خود ارزش قائل هستید. همچنین ارتقای حرفهای و فردی، اعتماد به نفس کارمندان را افزایش میدهد و تحقیقات نشان دادهاست اعتماد به نفس رابطه مستقیم با تولید موثر و باکیفیت دارد. بنابراین نتایج مثبت قابل توجهی از ارتقای کارمندان را در خروجی کار خود خواهید دید.
چک لیست توسعه فردی چیست؟
آنچه تابهحال گفتهشد در توضیح توسعه فردی و مزایای آن بود، برنامهای که کمک میکند به بهترین نسخه خود تبدیل بشویم. در این قسمت چکلیستی از قدمهای اصلی برای توسعه فردی را آماده کردهایم که هر فردی برای رشد جامع و منسجم خود به آن نیاز دارد. سه گام اول توسعه فردی را برای همه ابعاد زندگی خود میتوانید به کار ببرید، گام چهارم و پنجم بهخصوص در توسعه حرفهای به کمک شما خواهند آمد:
بیشتر مطالعه کنید
محیط زندگی خود را از موضوعات مرتبط با اهداف خود پر کنید. منابعی که اطلاعات ورودی شما را تامین میکنند مطابق با چشمانداز آینده ایدهآل خود تغییر بدهید.
مواجههسازی کنید
تکنیکی در روانشناسی وجود دارد که به آن مواجههسازی میگوییم و طی آن افراد بهجای فرار و دوری از ترسهای خود، با آنها روبرو میشوند. گاهی ریسک کنید و از دایره امن خود بیرون بیایید. ریسکهای سنجیده به شما در توسعه فردی کمک میکنند.
شکستهای خود را در آغوش بگیرید
شکستهای خود را در آغوش بگیرید. هر شکستی مقدمه یک پیروزی است، به آن به چشم تجربهای برای قویتر کردن و مجهز نمودن خود نگاه کنید. فردی که شکست نمیخورد فردی است که هرگز پیشرفت هم نخواهد کرد چراکه ثابت ایستادهاست.
مهارت خود را پیدا کنید
بهدنبال مهارتهایی باشید که در آنها بهتر عمل میکنید، استعدادهای خود را کشف کنید و برای توسعه آنها زمان بگذارید. استفان کاوی در هفت عادت مردمان موثر به اهمیت عادتهای فردی و روتین زندگی میپردازد. او در این کتاب توسعه فردی را وابسته به ساختن عادتهای خوب و سازنده و جایگزینی آنها با رفتارهای مخرب قبلی میداند.
روابط اجتماعی خود را گسترش بدهید
لازم نیست حتما افرادی را پیدا کنید که دقیقا مانند شما باشند تا بتوانید با آنها ارتباط برقرار کنید. فردی که در ابعاد مختلف با شما متفاوت است به پیشرفت شما بیشتر کمک خواهد کرد زیرا چیزهای بیشتری برای آموزش به شما دارد.
در صورت نیاز از یک مشاور یا مربی کمک بگیرید
روانشناسان، مشاوران و درمانگران سالها درس خواندهاند، پژوهش کردهاند و مورد تعلیم قرار گرفتهاند بنابراین برای مشکلاتی که شما احتمالا آنها را چارهناشدنی میدانید راهحلی در ذهن خود دارند. راهی که ممکن است به فکر شما نرسد. از مراجعه به مشاور و درمانگر احساس شرم نکنید و به خودتان کمتر سخت بگیرید.
توسعه فردی را از کجا شروع کنیم؟
در بخش قبلی، نقشه راه توسعه فردی را به تصویر کشیدیم اما پرسش اصلی این است که توسعه فردی را از کجا باید شروع کنیم؟ اولین قدم برای توسعه فردی کمک گرفتن از یک مربی حرفهای است که به شما کمک کند برای توسعه خود برنامهریزی کنید. مربی میتواند شما را تشویق کند و در مسیر پیشرفت نگه دارد.
بااینحال بعضی از افراد ترجیح میدهند خودشان بهتنهایی این مسیر را طی کنند. اگر از این دسته افراد هستید توصیه میکنیم در قدم اول، اهداف اصلیتان را مشخص کنید و آنها را به اهداف کوچکتر تقسیم نمایید. حالا مشخص کنید که هر یک از اهداف در کدام بعد توسعه فردی قرار میگیرند. (ذهنی، فیزیکی، عاطفی، معنوی یا اجتماعی) سپس با توجه به این موضوع، مسیر دستیابی به آنها را تعیین کنید. نکته مهم این است که اهداف شما باید بهصورت دورهای بازبینی و در صورت نیاز، بهروزرسانی شوند.
کلام آخر
ما انسانها در علایق، شخصیت، اولویتها و استعدادهایمان کاملا با یکدیگر متفاوت هستیم. بههمین دلیل هدفی که من آن را برای خود موفقیت میدانم لزوما برای شما همین معنا را ندارد و مسیری که پیشرفت شما را تضمین میکند ممکن است برای برادر یا خواهرتان جواب ندهد. اما آنچه نباید فراموش کنیم اهمیت توسعه فردی و مراحل آن است. در این مقاله تلاش کردیم نقشه راه توسعه فردی برای همه افراد با اهداف گوناگون را ارائه بدهیم. شما میتوانید پرسشهای خود را در انتهای مقاله از کارشناسان ما بپرسید.
یه نفر داره منوشکست میده چجوری مقاومت کنم